دیفای یا امور مالی غیرمتمرکز چیست؟

با پیدایش بیت کوین و عرصه کریپتوکارنسی، همه چیز به سرعت تغییر کرد. به لطف فناوری بلاک چین، تکنولوژی در مسیری جدید قدم گذاشت و بسیاری از ایده ها و پروژه های خارق العاده و نو، به بازار اضافه شد. یکی از این ایده های هیجان انگیز عرصه دیفای (DeFi)، است که تاریخچه آن به سال 1980، بر می گردد. امور مالی غیرمتمرکز (DeFi)، یکی از پرطرفدار ترین پروژه های دنیای ارز دیجیتال است که در سال های اخیر با موجی از تقاضای جوامع گوناگون، مواجه شد. اما به راستی دیفای (DeFi) چیست و سرمایه گذاری در دیفای چگونه است؟ با ما همراه باشید تا پاسخ این سوال ها را با یک دیگر بررسی کنیم.

DEFI (امور مالی غیر متمرکز) چیست؟

اصطلاح DeFi، مختصر شده عبارت "decentralized finance" است كه به معني «امور مالي غير متمركز» مي باشد. ديفای یک ایده نو آورانه است که با تکیه بر فناوری بلاک چین، سیستم مالی جدیدی را به وجود آورده که ویژگی اصلی آن «تمرکز زدایی» به شمار می رود. در واقع اگر بخواهیم به زبان ساده توضیح دهیم، در حالت عادی امور مالی هر دولتی بر عهده نهاد های نظارتی آن دولت، مانند بانک ها یا سایر نهاد های مالی است. این نهاد ها بر تمامی امور مالی نظارت می کنند و می توانند در پروسه هایی هم چون اخذ بیمه، سود، بهره و یا انتقال پول مردم دخالت کنند. اما تصور کنید بانک های مرکزی و سایر نهاد های ذینفع، هیچ کنترلی بر امور مالی نداشته و تنها مردم بتوانند بر دارایی خود کنترل داشته باشند. این دقیقا کاری است که سیستم مالی دیفای (DeFi)، انجام می دهد. 
در واقع سیستم های مالی سنتی، بسیار متمرکز هستند و توسط دولت ها و بانک ها اداره می شوند. اما دنیای غیر متمرکز دیفای، سیستمی را به تمام مردم از سراسر جهان ارائه می دهد که می توانند از طریق آن، امور مالی خود را به طور کامل در دست بگیرند و نیازی به واسطه های متمرکز نداشته باشند. این امر باعث می شود مردم تنها صاحب، دارایی های خود باشند. 

نحوه استفاده از دیفای

برنامه های مالی در دیفای، مبتنی بر بلاک چین و از طریق قرارداد های هوشمند اجرا می شوند. قرارداد هوشمند نوعی پروتکل پیشرفته در بلاک چین است که از طریق آن، هر شخصی در هر کجای دنیا، تنها از طریق اینترنت می تواند به شبکه بلاک چین متصل شود. شبکه اتریوم یکی از بهترین بلاک چین ها برای ساخت برنامه های دیفای را ارائه می دهد و اغلب برنامه های این سیستم مالی بر روی بلاک چین اتریوم ساخته می شود. اما بستر های دیگری نیز برای این کار وجود دارد که سعی در رقابت با اتریوم دارند. پروژه DeFi، متشکل از برنامه ها و پروتکل های همتا به همتا است که برای تجارت، نیاز به حق دسترسی ندارند.
 به همین دلیل دیفای به یکی از سیستم های مالی کامل، از برنامه ها و پروتکل های کاربردی تبدیل شده است که اکوسیستمی قوی و جذاب را به میلیون ها کاربر ارائه می دهد. اما این تنها کاربرد دیفای نیست و این سیستم غیر متمرکز پروژه های شگفت انگیز زیادی را در بر می گیرد که در ادامه به آن ها اشاره کرده ایم.

برنامه ها و پروژه های دیفای

یکی از اصلی ترین بخش های عرصه دیفای، محصولات مالی DeFi و پروژه های محبوب آن محسوب می شود که خدمات گوناگونی را به کاربران ارائه می دهد. در واقع دیفای یک اکوسیستم مالی کامل است که به واسطه برنامه های غیر متمرکز(Dapps) و پروژه هایی که دارد، به سرعت در حال رشد می باشد. در دیفای (DeFi)، تراکنش های مالی به صورت همتا به همتا، در بلاک چین تکمیل می شوند. به همین دلیل است که خدمات دیفای کاملا غیر متمرکز می باشد.  همچنین هدف اصلی دیفای حذف واسطه ها است. DeFi با استفاده از نرم افزار های منبع باز و چهارچوب های قابل ترکیب، به هر فردی در جهان اجازه می دهد تا از خدمات مالی به روشی غیر قابل اعتماد و شفاف استفاده کند. دیفای این کار را از طریق خدمات غیر متمرکز خود انجام می دهد. در ادامه این مقاله از تتر ایران، برخی از مهم ترین برنامه ها و پروژه های دیفای را شرح داده ایم که به واسطه این خدمات، دیفای از همیشه محبوب تر شده است.

استقراض وام (Lending) در دیفای

همه ما می دانیم یکی از اصلی ترین خدمات سیستم های مالی، وام دهی یا استقراض وام است. به همین دلیل نمی توان تصور کرد اکوسیستم مالی کاملی مانند دیفای(DeFi)، از این نوع خدمات برخوردار نباشد. اما باید بدانید دیفای یک اکوسیستم پیشرفته است که با ساختار پیچیده ای که دارد، عمل وام دهی و استقراض وام را کاملا غیر متمرکز ارائه می دهد. DeFi به تمامی افراد از هر نقطه جهان اجازه می دهد از طریق Lending در دیفای، بدون نیاز به تایید شخص ثالث، وام دریافت کنند و یا وام ارائه دهند. فرآیند Lending از طریق پلتفرم های گوناگون انجام می شود و به این شکل است که کاربران می توانند از طریق وثیقه گذاری از طریق ارز های دیجیتال به پلتفرم، وام بگیرند.

صرافی های عرصه دیفای (DeFi DEXs) 

صرافی های غیر متمرکز یکی دیگر از خدمات جذاب در دیفای است که این صرافی ها بدون نیاز به تایید شخص یا نهاد ثالث، دارایی های خود را مبادله کنند. هدف صرافی های غیر متمرکز، ارائه معاملات شفاف و قابل تعامل در طیف گسترده ای از ارز های معاملاتی است. درواقع این نوع صرافی ها، پلتفرم هایی هستند که کاربران را مستقیما به یک دیگر متصل می کنند تا مبادلات خود را بدون نیاز به ارائه وثیقه و یا اجازه نهاد های مالی، انجام دهند. از این روی نقدینگی هر صرافی غیر متمرکز، بستگی به تعداد کاربرانی که از آن استفاده می کنند دارد و هر چه تعداد این کاربران بیشتر باشد، ارائه نقدینگی صرافی نیز بیشتر می شود. در ادامه برخی از DEX های محبوب دیفای را نام برده ایم:
• یونی سواپ (Uniswap)
• وان اینچ (1inch)
• بانکور (Bancor)
• دی وای دی ایکس (DYDX)
• اوپن سی (OpenSea)
صرافی هایی که در بالا نام برده شد کاملا غیر متمرکز هستند و به صورت آنلاین فعالیت می کنند. این پروژه ها از صرافی های محبوب دیفای هستند که کاربران زیادی از آن ها برای مبادلات ارزی خود استفاده می کنند. به همین ترتیب ارائه نقدینگی در این صرافی ها بسیار بالا است.

استیبل کوین ها (stablecoin)

یکی دیگر از خدمات DeFi، صدور استیبل کوین ها است. همان طور که تمامی فعالان عرصه کریپتوکارنسی می دانند، ارزهای دیجیتال با نوسانات قیمتی شدید همراه هستند. به همین دلیل اغلب افرادی که حاضر به پذیرفتن ریسک در سرمایه گذاری های خود نیستند، ترجیح شان دوری از بازار ارز دیجیتال است. سپس استیبل کوین ها راه حلی برای مشکل نوسانات شدید ارز های دیجیتال ارائه دادند. استیبل کوین ها، ارزهای دیجیتال را به پول فیات مانند دلار آمریکا، متصل می کنند تا قیمت را تحت کنترل نگه دارند. درواقع استیبل کوین ها برای ایجاد ثبات قیمتی در حوزه رمز ارز ها، به وجود آمده اند. به همین ترتیب، افرادی که به دنبال ریسک های کمتر در این عرصه هستند، می توانند از استیبل کوین های دیفای بهره مند شوند. 

بیت کوین و دیفای

می توان گفت همه چیز با بیت کوین شروع شد. همه ما می دانیم بیت کوین اولین ارز دیجیتال است که در سال 2009، ابداع شد و سپس سایر پروتکل ها و ارز های رمز نگاری شده به وجود آمدند. به همین ترتیب می توان گفت بیت کوین از بسیاری جهات، اولین برنامه DeFi محسوب می شود که راه اندازی و به بازار ارائه شد. زیرا بیت کوین به تمام مردم از سراسر جهان این امکان را می دهد تا بدون نیاز به اشخاص و نهاد های ثالث، از طریق فناوری بلاک چین و شبکه ای همتا به همتا تراکنش های خود را کاملا غیر متمرکز انجام دهند. طبق این تفاسیر باید بگوییم میان بیت کوین و دیفای، ارتباط عمیقی وجود دارد و این دو از کاربرد های مشابهی برخوردار می باشند. با این تفاوت که دیفای تبدیل به یک عرصه مالی غیر متمرکز پیشرفته و مجزا شده است که خدمات مالی گوناگونی را ارائه می دهد.

مزایا و معایب دیفای (DeFi)

دیفای یک سیستم مالی منبع باز و جهانی است که برای بهره وری بیشتر از اینترنت و خدمات مالی ایجاد شده است. این پروتکل با هدف جایگزینی سیستم های متمرکز که به شدت کنترل می شود، راه اندازی شد. محصولات DeFi، ارائه خدمات مالی را برای هر شخصی که به اینترنت متصل است تسهیل می کند. جالب است بدانید تاکنون ده‌ ها میلیارد دلار ارز دیجیتال، از طریق برنامه‌ های DeFi در جریان بوده است و هر روز نیز در حال افزایش می باشد. مواردی که ذکر شد از زیرساخت های اصلی دیفای محسوب می شود، اما در ادامه می خواهیم برخی از مزایای دیفای و چالش هایی که پیش روی آن است را شرح دهیم:

مزایا: 
1. ایجاد ارتباط مستقیم میان مردم و یک پارچه سازی خدمات مالی
2. افزایش سرعت امور مالی و ارائه یک سیستم ارزان نسبت به سیستم های متمرکز
3. ارائه یک سیستم غیر متمرکز در قالب جهانی و بین المللی
4. انجام معاملات به صورت شفاف
5. قابلیت استقراض وام به صورت غیر متمرکز
6. ارائه توکن های تجاری و قرارداد های مشتق
7. امکان رشد سبد های پورتفولیو (portfolio)
8. تبادل ارز های دیجیتال بدون نیاز به واسط
9. مدیریت امور مالی شخصی
10. از بین رفتن خطا های انسانی و تکمیل فرآیند های مالی به بهترین شکل
معایب:
1. دیفای با چالش مقیاس پذیری مواجه است
2. نگرانی هایی در رابطه با نقدینگی در دیفای وجود دارد
3. مسئولیت تمام سرمایه گذاری و مبادلات در دیفای بر عهده خود سرمایه گذار است

آیا سرمایه گذاری در دیفای امن است؟

همان طور که در قسمت قبل نیز اشاره شد، عرصه دیفای (DeFi) عاری از نقص نیست. با آن که این سیستم مالی هوشمند، مزایای بسیاری را ارائه می دهد و واسطه ها را از امور مالی حذف می کند، اما همیشه نمی تواند امنیتی که در سیستم های مالی متمرکز وجود دارد را ارائه دهد. همان قدر که تمرکز زدایی در این عرصه برای بسیاری از سرمایه گذاران جذاب است، همان قدر نیز خطرناک محسوب می شود. زیرا در صورت مواجه شدن با کلاهبرداری، مسئولیت تمام و کمال از دست رفتن دارایی ها بر عهده خود سرمایه گذاران است. با این حال پروژه دیفای یکی از محبوب ترین پروتکل های ارز دیجیتال است و روز به روز بر تعداد کاربران فعال در این حوزه، اضافه می شود. درست است که در صورت مواجه شدن سرمایه گذاران با خطر، نجات دادن سرمایه شان بر عهده خودشان است. اما به دلیل استفاده دیفای از تکنولوژی امن بلاک چین و قرارداد های هوشمند، احتمال ایجاد خطا بسیار کم است. ما به لطف عرصه دیفای، در حال مشاهده به وجود آمدن سیستمی جدید و پیشرفته در خصوص امور مالی هستیم. به همین دلیل است که می توان گفت با وجود تمام چالش هایی که در این عرصه وجود دارد، آینده آن روشن است و ایده ای نو آورانه را به جهان ارائه می کند.